Call us now:
5651 sayılı İNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN DÜZENLENMESİ VE BU YAYINLAR YOLUYLA İŞLENEN SUÇLARLA MÜCADELE EDİLMESİ HAKKINDA KANUN KAPSAMINDA ERİŞİMİN ENGELLENMESİ UYGULAMASI
Günümüzde internet, yaşamın her alanında başat rol oynamaktadır. Her yaştan, her sosyo ekonomik gruptan ve her coğrafyadan insan az ya da çok internetle muhatap olmakta; birçoğu iş ve ekonomik hayatında da internete alan açmış durumdadır. Diğer taraftan, sosyal medya aracılığı ile mutlu veya acı yaşantılar kamusal alana taşmakta; insanlar mahrem dünyalarını bu şekilde görünür kılmaktadır.
Yaşanan bu dijitalleşme kuşkusuz beraberinde hukuki sorunları da getirmiş, bu gelişmelere paralel olarak hukuk dünyamıza yeni kavramlar girmiştir. Bunlardan biri de “erişimin engellenmesi” müessesesidir.
İnternet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usûller 5651 sayılı Yasa’da düzenlenmiştir. Yazımıza konu erişimin engellenmesine ilişkin düzenlemeler de bu kanunda yer almaktadır.
Kanunda, erişimin engellenmesinin; “alan adından erişimin engellenmesi, IP adresinden erişimin engellenmesi, içeriğe (URL) erişimin engellenmesi ve benzeri yöntemler kullanılarak erişimin engellenmesini” ifade edeceği belirlenmiştir.
Erişimin engellenmesi; birkaç farklı şekilde kendine yer bulmaktadır. Bunlardan ilki, içeriği bazı suçları oluşturan yayınlarda soruşturma aşamasında hâkim, kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından erişimin engellenmesi kararı verilmesi durumudur. Hangi suçlarda bu tedbire başvurulabileceği 5651 sayılı Yasa’nın 8’inci maddesinde sıralanmıştır.
Erişimin engellenmesinin gündeme geldiği bir diğer durum ise gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi yoludur. 5651 sayılı Yasa’nın 8/A maddesine göre yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, Cumhurbaşkanlığı veya millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması ile ilgili bakanlıkların talebi üzerine Başkan tarafından internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir.
Yazımızın konusu ise 5651 sayılı Yasa’nın 9’uncu maddesinde düzenlenmiş olan “İçeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi” ve anılan yasanın 9/A maddesinde düzenlenen “Özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi” yollarıdır.
KİŞİLİK HAKLARININ İHLALİ NEDENİYLE İÇERİĞİN YAYINDAN ÇIKARILMASI VE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler için yasada iki seçenek öngörülmüştür:
1- Uyarı Yöntemi ile İçeriğin Yayından Çıkarılmasını Talep:
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebilir.
Bu talep karşısında internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden kişilerin talepleri, içerik ve/veya yer sağlayıcısı tarafından en geç yirmi dört saat içinde cevaplandırılır.
İçerik sağlayıcı; internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri ifade etmektedir. Yer sağlayıcı ise hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişidir.
Bu yolun tercih edilmesi durumunda, internet ortamındaki yayın nedeniyle kişilik hakkının ihlal edildiğini düşünen kişi öncelikle bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişiye başvurarak söz konusu içeriğin yayından çıkarılmasını gerekçeleriyle talep edecektir. Eğer kişi içerik sağlayıcıya ulaşamıyorsa söz konusu talebini yer sağlayıcıya yapabilir. Talep yirmi dört saat içerisinde olumlu bir şekilde yanıtlanmazsa kişilik hakkının ihlal edildiğini düşünen kişi için sulh ceza hakiminden bunu talep hakkı bulunmaktadır.
2- Sulh Ceza Hakimine Başvurularak İçeriğin Yayından Çıkarılmasını Talep:
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini isteyebilir.
Öncelikle belirtmek gerekir ki bu yola başvurmak için öncesinde içerik sağlayıcısına veya yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını talep etmek gerekmemektedir. Doğrudan bu yola başvurmak mümkündür. Bunun yanı sıra içerik sağlayıcı veya yer sağlayıcıya yaptığı başvuruya yanıt alamayan, olumsuz yanıt alan kişiler de sonrasında sulh ceza hakimine başvurabilecektir.
Yetkili Sulh Ceza Hakimliği:
Yetkili sulh ceza hakimliğinin hangisi olduğu hususunda; 5251 sayılı Yasa’da bir hüküm bulunmamaktadır. Yetki kuralının sarih olmaması nedeniyle yargı içtihatlarıyla netlik kazanan duruma göre iki farklı sulh ceza hakimliğinin yetkisinden söz etmek mümkündür:
a) İnternet sitesinin Türkiye’de bilinen bir merkez adresi varsa, bu adresin bulunduğu yer Sulh Ceza Hakimliği,
b) 5271 sayılı CMK md.12/5’te yer alan “Görsel ve işitsel yayın, mağdurun yerleşim yerinde ve oturduğu yerde işitilmiş veya görülmüşse o yer mahkemesi de yetkilidir.” hükmü gereğince mağdurun yerleşim yeri ve oturduğu yer sulh ceza hakimliği erişimin engellenmesi kararı vermeye yetkilidir.
Başvuru:
Başvuru, yetkili sulh ceza hakimliğine verilecek dilekçe ile yapılır. Dilekçede öncelikle başvuruya konu kişilik hakkı ihlalinin ne olduğu ve söz konusu ihlalin yer aldığı ve bu nedenle erişimin engellenmesine karar verilmesi talep edilen URL adresleri mutlaka yer almalıdır.
Hâkim bu madde kapsamında yapılan başvuruyu en geç yirmi dört saat içinde duruşma yapmaksızın karara bağlar. İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talepleri doğrultusunda hâkim bu maddede belirtilen kapsamda içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verebilir. Hâkimin bu madde kapsamında verdiği içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararları doğrudan Birliğe gönderilir. Birlik tarafından ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcıya gönderilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereği derhâl, en geç dört saat içinde ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcı tarafından yerine getirilir.
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talep etmesi durumunda hâkim tarafından, başvuranın adının bu madde kapsamındaki karara konu internet adresleri ile ilişkilendirilmemesine karar verilebilir. Kararda, Birlik tarafından hangi arama motorlarına bildirim yapılacağı gösterilir.
Bu madde kapsamında hâkimin verdiği içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararına konu kişilik hakkının ihlaline ilişkin yayının başka internet adreslerinde de yayınlanması durumunda ilgili kişi tarafından Birliğe müracaat edilmesi hâlinde mevcut karar bu adresler için de uygulanır.
Karara İtiraz:
Sulh ceza hakimliğince verilen karara karşı 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz yoluna gidilebilir. Buna göre; ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle karara itiraz etmesi mümkündür. Kararına itiraz edilen hâkim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir.
İtiraz yerinde görülürse merci, aynı zamanda itiraz konusu hakkında da karar verir. Merciin, itiraz üzerine verdiği kararları kesindir.
ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ NEDENİYLE İÇERİĞE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir.
Başvuru Şekli:
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiği iddiasıyla Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna yapılacak başvuruda bazı bilgilerin bulunması zorunludur. Başvuruda bulunması zorunlu bilgiler şunlardır:
– Kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgiler
– Hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL)
– Hangi açılardan hakkın ihlal edildiğine ilişkin açıklama
Yukarıda sıralanan bilgilerin bulunmaması durumunda talep işleme konulmayacaktır.
Kurum Başkanı kendisine gelen bu talebi uygulanmak üzere derhâl Birliğe bildirir, erişim sağlayıcılar bu tedbir talebini derhâl, en geç dört saat içinde yerine getirir.
Erişimin engellenmesini talep eden kişiler, Kuruma yaptıkları bu talepten sonra talepte bulunduğu saatten itibaren yirmi dört saat içinde söz konusu talebi sulh ceza hâkiminin kararına sunar.
Hâkim, internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatın gizliliğinin ihlal edilip edilmediğini değerlendirerek vereceği kararını en geç kırk sekiz saat içinde açıklar ve doğrudan Kuruma gönderir; aksi hâlde, erişimin engellenmesi tedbiri kendiliğinden kalkar.
Sonuç olarak; internet ortamında yer alan yayınlar nedeniyle kişilik hakları veya özel hayatın gizliliği ihlal edilmiş olan kişiler, 5651 sayılı Yasa’nın 9’uncu maddesinde düzenlenmiş olan “İçeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi” ve anılan yasanın 9/A maddesinde düzenlenen “Özel hayatın gizliliği nedeniyle içeriğe erişimin engellenmesi” yollarına başvurabilecektir. Bu başvuruların kişisel olarak yapılması mümkün olmakla birlikte alanında uzman avukatlara vekalet vermek suretiyle de sürecin takibi mümkündür.